2 NİSAN DÜNYA OTİZM FARKINDALIK GÜNÜ
“Otizm hastalık değil farkındalıktır.”
“Otizm spektrum bozukluğu, belirtileri erken çocukluk döneminde başlayan, sosyal–iletişimsel alanda yetersizlikler ve sınırlı, tekrarlayıcı davranışlar ve ilgi alanları ile seyreden nörogelişimsel bir bozukluktur. Otizm tanısı için en önemli belirti “karşılıklı sosyal etkileşim kuramama” dır.
Otizm spektrum bozukluğu olan kişiler ortak güçlükler ile baş etmeye çalışmalarına karşın, bu durumdan etkilenme kişiden kişiye farklı düzeyde olabilmektedir. Bazı otistik kişiler görece bağımsız olarak hayatlarını sürdürebilirken, diğerleri öğrenme zorlukları çekebilmekte veya yaşam boyu özel bakım ihtiyaçları olabilmektedir. Çocukluk döneminde başlayan otizm belirtileri yetişkin yaşta da devam etmektedir. Dünyanın tüm bölgelerinde otizm sıklığı yüksektir ve hastalığın anlaşılamamasından dolayı bireyler, aileleri ve toplum olumsuz etkilenmektedir. Bu bozukluk ile ilgili damgalamalar ve ayrımcılıklar, tanı ve tedavinin önünde büyük engeller olarak durmaktadır.
Otizmli çocukların ebeveynleri sıklıkla kendi çocuklarının diğer bireyler tarafından yaramaz olarak nitelendirildiklerini ifade etmektedir; yetişkin otizmli bireylerin ise sıklıkla yanlış anlaşıldıklarını söylemek mümkündür. Otizmin sebebi nedir? Otizmin tam sebebi bilinmemekle beraber, yapılan araştırmalar bu durumun genetik ve çevresel faktörlerin bir kombinasyonu olabileceğini göstermektedir.
OTİZMİN İŞARETLERİ
Sosyal etkileşim yetersizliği
Azalmış göz teması
Adıyla seslenildiğinde bakmama
Ortak dikkatin az olması ya da hiç sağlanamaması
Nesneleri parmaklarıyla işaret etmeme
Yüz ifadelerini ve mimiklerini iletişime yönelik kullanamama
Paylaşmama
Arkadaş ilişkilerinin kısıtlı olması ya da hiç olmaması
Yalnız kalmayı tercih etme
İletişim Sorunları
Dil ve konuşmada akranlarından geride olması
Başkalarıyla sohbet başlatmada ve sürdürmede zorluk
Başkalarının kendisine söylediklerini yinelemek, televizyondan duyduklarını ya da kitaplardan okuduklarını, kendisinin uydurduğu ya da yalnızca kendisine anlam ifade eden sözleri yinelemek
Hayali oyunları oynayamama
Oyuncaklarla amacına uygun oynamama, arabalarını sürmek yerine sıraya dizmek, topa vurmak yerine çevirmek gibi.
İlgi ve davranış takıntıları
Bazı sıra dışı konulara aşırı ilgi duymak ve ilgi duyulan konularla ilgili en ince ayrıntıları bile anımsamak
Günlük yaşamda yer alan rutinleri her zaman aynı şekilde ve aynı sırayla yapmak istemek, günlük yaşamdaki ve değişikliklere aşırı tepki göstermek
El, kanat çırpma, parmak uçlarında yürüme, kendi veya eşyaların etrafında dönme, sallanma gibi garip davranışlar sergileme
Hareket eden nesnelere aşırı ilgi göstermek, nesneleri sıra dışı amaçlarla kullanmak, nesnelerin koku ya da doku gibi duyusal özellikleriyle aşırı ilgilenmek
Otizmli Çocuklar;
Aşırı hareketli ya da hareketsiz olabilirler
Uygunsuz ya da sebepsiz yere ağlayabilir ya da gülebilirler
Bazıları ses, acı, ışık, koku ve dokunuşa karşı aşırı hassastırlar
Tehlikeye karşı duyarsız olabilirler
Acıyı hissetme ancak görünüşte umursamama durumları vardır.
Otizm erkeklerde kızlardan 3-4 kat daha fazla görülmektedir
Otizmin ortaya çıkmasının anne baba tutumları veya yetiştirme şekilleriyle ilgisi yoktur
Otizmde erken teşhis çok önemlidir.
Otizm bir kişinin yetiştirilişi, sosyal yaşantısı ile ilgili değildir ve kişinin hastalık gelişiminde hiçbir rolü yoktur. Tedavisi nedir? Günümüzde otizmi tamamen iyileştirdiği bilinen bir “tedavi” yoktur. Ancak belirtilerin şiddetini azaltmaya yönelik, öğrenmeyi ve gelişimi destekleyici birçok müdahale yöntemi kullanılmaktadır. Erken dönemde tanı alıp, uygun müdahale yöntemi ile gelişimi desteklenen bireylerde bozukluğun gidişatının daha iyi seyirli olduğu gözlenmektedir.
Otizm hayat boyu süren kalıcı bir rahatsızlıktır. Erken müdahale ile belirtilerin sıklığında ve şiddetinde olumlu değişiklikler görülebilir. Otizm tanısı çoğunlukla 3 yaşında konulmaktadır. Otizm işaretlerinin erken fark edilebilmesi için doğumdan itibaren çocuğunuzun gelişim takibini Aile Sağlığı Merkezlerinde mutlaka yaptırın.
Çocuğunuzda toplumsal iletişim ve etkileşimde güçlükler ve sınırlı-yineleyici davranış örüntüleri (tekrarlayıcı davranışlar) başlıkları altında bahsedilen yetersizliklerden herhangi birinin olduğundan şüpheleniyorsanız, mutlaka bir Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı’na başvurmanız gerekmektedir. Otizmin en önemli tedavi şekli erken tanı ve özel eğitimdir. Tedavide amaç sosyal yaşama uyum sağlamasıdır. Normal öğrenme yöntemleri otizmli çocuklara uygun değildir. Bu çocuklar mutlaka yoğun, kesintisiz ve otizme özel eğitim müfredatına göre özel eğitime yönlendirilmelidir.
OTİZM’İN FARKINDAYIZ ÇOCUKLARIMIZIN YANINDAYIZ!
Dr. Fatih ŞAHİN
İl Sağlık Müdürü