Kolorektal kanserler (KRK) dünyada ve ülkemizdeyaygın görülen kanser türleriarasında yer almaktadır. Dünya çapında bir yıl içerisinde 1.9 milyon (%10) yeni kolorektalkanser vakası ve 935 bin (%9,4) kolorektal kanser kaynaklı ölüm vakası tespit edilmiştir.Türkiye Birleşik Veri Tabanına göre, ülkemizde bu kanser türleri hem erkeklerde hem dekadınlarda3.sıradayeralmaktadır.AvustralyaveYeniZelanda,AvrupaveKuzeyAmerika'da görülme sıklığı Asya ve Afrika bölgelerine göre daha yüksektir.Bu coğrafifarklılığınönemlietkenlerinin;beslenmetarzı,çevreselmaruziyetvegenetikyatkınlıkolduğudüşünülmektedir.40yaşınaltındaKRKnadirken,40-50yaştansonragörülmesıklığıartmayabaşlamaktadır.KRKvakalarının%85’i50yaşveüzerindedir.

Erkenevredeteşhisedildiğindebüyükölçüdetedaviedilebilirbirhastalıkolankolorektal kanserde tarama programlarının uygulanması ile söz konusu hastalığın morbiditeve mortalitesi üzerinde çok olumlu kazanımlar sağlandığı yapılan birçok çalışma ile ortayakonmuştur.Kolorektal kanserlerin taranmasındaki temelamaç;ülkeçapındaoluşturulanulusal bir tarama programını hedef popülasyona uygulayarak kolorektal patolojileri henüzpremalign veya erken evrede tespit etmenin yanı sıra etkin ve basit tedavi yöntemleriyleinvazif kanser sıklığı ile buna bağlı morbidite ve mortaliteyi azaltmaktır. Bu yolla olasıkarmaşık ve pahalı tedavi gereksinimlerinin de önlenmesi hedeflenmektedir. Gerek yaşamkalitesini arttırdığı gerekseyaşam süresini uzattığı bilindiğinden,KRK tarama programıDünyaSağlıkÖrgütütarafındanönerilenkansertaramaprogramlarıiçerisindeyeralmaktadır.

ÜlkemizdedeKolorektalKanserTaramasıUlusalStandartlarıbelirlenerekuygulamayakonulmuştur.50-70yaşarasındakikadınveerkeknüfusaToplumSağlığıMerkezlerine(TSM)bağlı olarak faaliyet göstermekte olan; Kanser Erken Teşhis, Tarama ve Eğitim Merkezleri(KETEM), Sağlıklı Hayat Merkezleri (SHM) ve Aile Sağlığı Merkezleri (ASM)’nde gaitadagizli kan kiti yardımıyla hızlı, pratik ve güvenilir bir şekilde 2 yılda bir ücretsiz olarak taramayapılmaktadır.Taramakapsamındabuyaşgrubundakikişilereayrıca10yıldabirkolonoskopiyapılması önerilmektedir. Tarama sonucunda Gaitada Gizli Kan Testi (GGKT) pozitif olankişilerileritetkikamacıylaikinci/üçüncübasamak sağlıkkuruluşlarınayönlendirilmektedir.

KolorektalKanserRiskFaktörleri

KRKgeliştirme riski hemçevreselhemdegenetikfaktörlerdenetkilenir.

Kolorektalkanserindeğiştirilebilirriskfaktörlerişunlarıiçermektedir:

• Aşırı kilolu veya obez olmak
• Fiziksel olarak aktif olmamak
• Fazla miktarda işlenmiş (sosis, salam ve benzeri) veya işlenmemiş kırmızı et (sığır, kuzu, karaciğer ve benzerleri) tüketimi
• Sigara dâhil tütün ürünlerinin kullanımı
• Alkol kullanımı
• Diyabet ve insülin direnci varlığı
• Kolesistektomi

  Kolorektalkanserin değiştirilemezriskfaktörleriarasındaiseşunlaryeralmaktadır:

• Cinsiyet (hem insidans hem de ölüm oranları erkeklerde kadınlara göre önemli ölçüde daha yüksektir.)
• İleri yaş
• Irk ve etnik köken
• Kişide kalın bağırsak poliplerinin veya kalın bağırsak kanseri öyküsünün bulunması
• Kişide inflamatuvar bağırsak hastalığı (Ülseratif kolit veya Crohn hastalığı) öyküsünün varlığı
• Ailede kalın bağırsak polipleri veya kalın bağırsak kanseri öyküsünün olması
• Kalıtsal bir sendromun varlığı (Lynch Sendromu, adenomatöz ve hamartomatöz polipozis sendromları vb)
• Tip 2 diyabet hastası olunması
• Akromegali varlığı
• Böbrek transplantasyonu geçirmiş olmak
• Androjen yoksunluğu tedavisi almış olmak
• Kistik fibrozis varlığı
• Abdominopelvik radyasyon öyküsünün olması.

  KolorektalKanserBelirtileri

  Enfeksiyon,hemoroid,irritablbağırsaksendromuveyainflamatuarbağırsakhastalığındadasıklıklaizlenebilenaşağıdaki belirtiler,kolorektalkanserin habercisiolabilmektedir:

• Bağırsak alışkanlıklarında ishal-kabızlık gibi değişikliklerin meydana gelmesi ve bu değişikliklerin birkaç günden uzun sürmesi
• Bağırsakta tam boşalmama hissi
• Parlak ya da koyu kırmızı kanla karakterize rektal kanama
• Dışkının koyu kahverengi veya siyah görünmesine neden olabilecek kanın varlığı
• Karında şişkinlik, kramp tarzında ağrı veya gaz şikâyeti
• Bilinen bir neden olmaksızın kilo kaybı
• Güçsüzlük ve yorgunluk

  KolorektalKanserTanısı

  Diğer bazı kanserlerde olduğu gibi kolon kanserleri de genellikle iyice büyüyene kadarbelirti vermezler. Bu sebeple amaç, daha belirti vermezken tümörü ortaya koymak olmalıdır.Belirtiler gelişmeden önce birkişinin kanseriçin taranması, poliplerin ve kanserin erkentanınmasındayardımcıolur.Poliplerinerkendentanınıpçıkartılmasıkolorektalkansergelişimini önleyebilir. Erken tanı konulduğunda kolorektal kanserin tedavisi de daha etkinolabilmektedir. Bu nedenle, genel olarak 50 yaş üstü kişilerde taramaya başlanmalı, kolorektalkanseriçinartmışriskiolankişilerde isetaramaprogramınadahaerkenyaşlardabaşlanmalıdır.

  Dışkıda gizli kan saptanıp kolonoskopi yapılan kişilerde henüz kanserleşmemiş poliphalindeki tümörler tespit edilerek kanser gelişmesi önlenebildiği gibi kanser gelişmiş olanolgularda da erkenteşhisileyaşamsüresivekalitesiartmaktadır.

  KolorektalKanserTedavisi

  Kolorektalkanserdecerrahi,ilaçtedavisi(kemoterapi)veışıntedavisi(radyoterapi)gibifarklıtedaviseçenekleriuygulanmaktadır.

  KolorektalKanserKorunmaStratejileri

  Kolorektalkanseriönlemekiçinatılmasıgerekenenönemliadımlardanbiritaramaprogramı olmakla birlikte, aşağıdaki sağlıklı yaşam davranışlarını uygulamak da diğer birçokkanserdenolduğugibikolorektalkanserlerdenkorunmadaönemlidir:

• Sağlıklı kiloda olmak ve bunu sürdürmek
• Kırmızı ve işlenmiş et tüketimini sınırlandırmak ve daha fazla taze sebze, meyve ve tam tahıl ürünü tüketmek.
• Posa içeriği yüksek besinlerin tüketimini artırmak. (Posa içeriği en yüksek besinler sırasıyla; kuru baklagiller, tahıllar ve sebze-meyvelerdir.)
• Günde 30-60 dakika orta düzeyde fiziksel aktivite yapmak (tempolu yürüyüş, bisiklete binmek gibi)
• Sigara ve alkol kullanmamak.
• Kanser taramalarının en önemli bileşenlerinden biri farkındalık çalışmalarıdır. Mart ayı Kolorektal Kanser Farkındalık Ayı olarak tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de kabul edilmiş olup bu süre boyunca çeşitli etkinliklerle konuya ilişkin farkındalık oluşturulmaya çalışılmaktadır.